Το μπάνιο για τα πουλιά

2018-07-13 17:36

Το φτέρωμα στα πουλιά είναι ένας τέλειος αμυντικός μηχανισμός που μόνο η φύση μέσα από τους αιώνες ιδανικής εξέλιξης κατάφερε να "παρουσιάσει", ενώ, ανεξάρτητα από τον τύπο του φτερώματος κάθε πτηνού, όλα τα φτερά έχουν την ιδανική κατασκευή ώστε να παραμένουν λειτουργικά και ασφαλή.

Τα φτερά είναι εξαιρετικά ελαφρά ώστε να μην επιβαρύνουν το πτηνό κατά την πτήση του, έχουν μηχανικές ιδιότητες αξιοζήλευτες που δύσκολα αντιγράφονται στις ανθρώπινες πτητικές μηχανές, έχουν θερμό-υγρό-μονωτικές ιδιότητες που υπερτερούν όλων των άλλων και ένα σωρό άλλες παρόμοια εκπληκτικές ιδιότητες.

Όλα τα παραπάνω όμως λειτουργούν με μια βασική προϋπόθεση... Τα φτερά να είναι καθαρά.

Ένα βρόμικο πτηνό χάνει μεγάλο μέρος, αν όχι όλες τις παραπάνω ευεργετικές ιδιότητες των φτερών του και παραμένει εκτεθειμένο σε κάθε είδους κίνδυνο, χάνοντας τις πτητικές ικανότητές του, την ασπίδα προστασία στις συνθήκες περιβάλλοντος (ζέστη, κρύο, βροχή κλπ) και γενικά την εκπληκτική αεροδυναμική του κατάσταση.

Η φύση μέσα από τους αιώνες εξέλιξης, όπλισε με ισχυρά ένστικτα καθαρισμού τα πτηνά ώστε το περιποιημένο πλέον φτέρωμά τους, να μπορεί να σταθεί επάξια στο σοβαρό ρόλο που καλείται να καλύψει. Όλοι έχουμε δει φτερό πτηνού, αλλά ίσως ποτέ δεν σκεφτήκαμε να το αξιολογήσουμε ως ιδανικό εργαλείο της φύσης και ως τέτοιο έχει πολλές ιδιότητες με αναφορά σε κάποιες από αυτές παρακάτω.

Το φτέρωμα των πτηνών είναι ο καλύτερος φυσικός μονωτικός συνδυασμός που υπάρχει στη γη και υπερτερεί αναμφίβολα, αν συγκριθεί ακόμη και με τα καλύτερα τεχνητά μονωτικά υλικά.

Το φτέρωμα λοιπόν, είναι η καλύτερη θερμομόνωση γιατί εγκλωβίζει τον αέρα ανάμεσά στα φτερά, απαγορεύοντας την ανανέωσή με συνέπεια τη μη θερμική συναλλαγή μεταξύ του περιβάλλοντος και του κορμιού του πτηνού. Όλοι γνωρίζουμε πως ο εγκλωβισμένος αέρας είναι πολύ καλός μονωτήρας γι' αυτό άλλωστε χρησιμοποιείται σε όλα τα τεχνητά θερμομονωτικά υλικά.

Όσοι έχουμε στην κατοχή μας πτηνά, θα έχουμε διαπιστώσει πως το βράδυ που ο οργανισμός του πτηνού μερικώς αδρανοποιείται προκειμένου να ξεκουραστεί, φουσκώνει το φτέρωμά του περισσότερο. Μεγαλώνοντας τον όγκο του αέρα που εγκλωβίζεται μέσα στο φτέρωμα έχει απώτερο στόχο στην μεγαλύτερη προστασία από το πολύ κρύο της νύχτας.

Το "δριμύ ψύχος" δεν αποτελεί κίνδυνο για ένα πτηνό αν αυτό έχει στη διάθεσή όση τροφή (ενέργεια) χρειάζεται. Κίνδυνος υπάρχει μόνο σε συνδυασμό άσχημων καταστάσεων που συνδυάζονται με παρατεταμένη ασιτία, αδυναμίες ή ελλείψεις στον οργανισμό του και ασφαλώς όταν εκτεθεί στο ψύχος δεν θα καταφέρει τελικά να αντεπεξέλθει και θα πεθάνει.

 

Αν παρατηρήσουμε ένα πτηνό που πέφτει πάνω του νερό, θα διαπιστώσουμε πως το νερό απομακρύνεται γλιστρώντας πάνω στο φτέρωμα του και το ίδιο παραμένει στεγνό. Αυτή η αδιάβροχη συμπεριφορά, οφείλεται στην επάλειψη των φτερών με το ελαιώδης έκκριμα που το πτηνό παίρνει με το ράμφος του από τον ουροπήγιο αδένα του και το απλώνει με ιδιαίτερη υπομονή σε όλα τα φτερά του.

Ο ουροπήγιος αδένας βρίσκεται στο πίσω μέρος του κορμιού του πτηνού, ακριβώς πάνω από την ουρά του.

Η διαδικασία της περιποίησης και αδιαβροχοποίησης των φτερών του πτηνού, μπορεί να γίνει με κάθε αφορμή και σε οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας αλλά είναι διαρκείς και συνεπώς περισσότερο εμφανής στη χρονική στιγμή που ακολουθεί την περιποίηση μετά το μπάνιο.

Είναι η στιγμή που το πτηνό στεγνώνει και αδιαβροχοποιεί όλα του τα φτερά. Κι ενώ το μπάνιο μπορεί να κρατήσει ελάχιστα λεπτά, αυτή η "περιποίηση" θα διαρκέσει πολύ περισσότερο και σε αρκετές περιπτώσεις θα ξεπεράσει ακόμη και την ώρα.

Η απουσία του τακτικού μπάνιου στα πτηνά ευθύνεται και για μία ασθένεια που αφορά τον συγκεκριμένο αδένα που ονομάζεται λοίμωξη του ουροπήγιου αδένα και αν δεν προσεχθεί, σχεδόν πάντα επιφέρει το θάνατό του.

 

Λίγο πολύ όλοι έχουμε δει πως συμπεριφέρονται τα πτηνά όταν έχουν στη διάθεσή τους καθαρό νερό για να κάνουν μπάνιο. Είναι στιγμές που δείχνουν πόσο ανάγκη έχουν το νερό μια και απολαμβάνουν με τρελά παιχνίδια κάθε δευτερόλεπτο μέσα σ' αυτό.

Όσα χρόνια κι αν στείλω τη σκέψη μου προς τα πίσω, δε θα βρω ποτέ κάποια στιγμή που να μην μοιάζει με αυτές που έχουν καταγραφεί στο παραπάνω video. Και είναι μια ενστικτώδη χαρά για το αυτονόητο πλεονέκτημα που θα αποκτήσουν τα πτηνά κόντρα στον "κακό" καιρό, όταν καθαρίσουν και περιποιηθούν το φτέρωμά τους.

Με κάθε τρόπο λοιπόν προσπαθούν πολλές φορές ίσως αδέξια να βρέξουν το φτέρωμά τους, άσχετα αν το περισσότερο νερό διασκορπίζεται σε όλο το χώρο και ελάχιστο πέφτει πάνω τους. Στο ίδιο video θα δείτε πως τα υπόλοιπα καναρίνια κάνουν "μπάνιο" με το νερό που διασκορπίσουν όσα το ξεκίνησα πρώτα.

Στα χρόνια συνύπαρξης με τα καναρίνια έχω έρθει αρκετές φορές σε αντιδιαστολή με θέσεις εκτροφέων που έχουν άλλη άποψη για τη συχνότητα που πρέπει να μπαίνει το μπάνιο στα πτηνά, για τις φάσεις που πρέπει αυτό να βρίσκεται στη διάθεση των πτηνών, αλλά κυρίως για την χρονική στιγμή που κρίνεται ως η καταλληλότερη για να μπει το μπάνιο μέσα στον κλωβό τους.

Με όπλο μου τις γνώσεις και την εμπειρία που προέρχεται από τη ζύμωση των τεσσάρων δεκαετιών, θα απαντήσω στα παραπάνω ρητορικά ερωτήματα αιτιολογώντας τις θέσεις μου ώστε να αποτελέσουν έναυσμα έναρξη συζήτησης. Μέσα από αυτή τη συζήτηση ευελπιστώ στη ζύμωση των προτάσεων, στην ενημέρωσή τους και στην εξαγωγή σωστών, χρήσιμων και κυρίως επικαιροποιημένων συμπερασμάτων.

 

Πόσο συχνά πρέπει να κάνουν μπάνιο τα πτηνά;

Το μπάνιο πρέπει να είναι καθημερινά στη διάθεση των πτηνών τους "ζεστούς" μήνες του χρόνου και περιοδικά τους υπόλοιπους κρύους, χωρίς όμως να απουσιάζει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ίσως φανεί σε κάποιους παράξενο, όμως τα πτηνά έχουν ανάγκη το μπάνιο ακόμη και το χειμώνα γιατί όπως προανέφερα το καθαρό φτέρωμα ενισχύει την άμυνά τους και στο κρύο.

Έχει παρατηρηθεί πως ακόμη και στις πολύ κρύες μέρες με την εμφάνιση της πρώτης ηλιαχτίδας που θα σπάσει τη μαυρίλα του χειμώνα, αμέσως τα πτηνά κατευθύνονται στα δοχεία πόσης νερού (ποτίστρες) που υπάρχουν και κάνουν προσπάθεια για ένα υποτυπώδες μπάνιο.

Απαντώντας στο ερώτημα της παραγράφου, θα πω πως τα πτηνά χρειάζονται το μπάνιο κάθε μέρααπό το τέλος της άνοιξης μέχρι να έρθουν τα πρώτα κρύα και να ολοκληρωθεί η πτερόρροια, περιοδικά το χειμώνα εκμεταλλευόμενοι τα ανοίγματα ηλιοφάνειας που σποραδικά υπάρχουν και κατά συνθήκη στην περίοδο της αναπαραγωγής.

Όσοι ασχολείστε με την αναπαραγωγή, θα έχετε παρατηρήσει πως η κλώσα αρκετές φορές έχει ακατάστατο και λερωμένο φτέρωμα. Χρειάζεται λοιπόν να μπει μπάνιο στη ζευγαρώστρα των πουλιών όταν η ανάγκη να κάθεται η μητέρα στη φωλιά είναι η μικρότερη με την προϋπόθεση πως όσο κρατά η διαδικασία θα έχουμε τοποθετήσει το διαχωριστικό γιατί είναι τόσο μεγάλο το ένστικτο και η επιθυμία για το νερό, που κάποια μικρά θα θελήσουν να μπουν μέσα ή η ίδια με βρεγμένα τα φτερά θα κάτσει στη φωλιά.

 

Επομένως: μπάνιο κάθε μέρα τους ζεστούς μήνες, περιοδικά το χειμώνα και κατά συνθήκη στην αναπαραγωγή.

 

Ποια η κατάλληλη ώρα για να κάνει μπάνιο

Όταν ο καιρός είναι κρύος, η κατάλληλη στιγμή για το μπάνιο είναι το μεσημέρι μια και η μέρα εκείνη την ώρα έχει τη μεγαλύτερη δυνατή θερμοκρασία. Φυσικά δε μιλάμε για τις μέρες με παγετό που έτσι κι αλλιώς τα πτηνά θα αρνηθούν το μπάνιο, αλλά για τα "ανοίγματα" του καιρού που υπάρχουν μέσα στο χειμώνα.

Το μεσημέρι βολεύει να μπει το μπάνιο και κατά την περίοδο της αναπαραγωγής γιατί το πρωί όπως και το απόγευμα η μητέρα είναι επιφορτισμένη με το τάισμα των μικρών.

Όταν πρόκειται όμως για το καλοκαίρι και ειδικά για τις μέρες που έχει "καύσωνα", το μπάνιο πρέπει να μπει νωρίς το πρωί (09:00-10:00) γιατί τα πτηνά χρειάζονται να έχουν έτοιμο το φτέρωμά τους στις ζεστές ώρες (12:00-16:00) ώστε με την τέλεια μόνωση που προσφέρει να αποτρέψει τις ζεστές μάζες αέρα να εκθέσουν το κορμί τους.

Κάποιοι εκτροφείς εσφαλμένα θεωρούν πως το μπάνιο πρέπει να μπαίνει τις ζεστές ώρες για να "δροσιστούν" όπως λένε τα πτηνά. Στην πραγματικότητα όμως, αμέσως μετά τα πρώτα δευτερόλεπτα δροσιάς που θα προέλθει από το νερό θα ακολουθήσει το σοκ της υψηλής θερμοκρασίας του περιβάλλοντος.

Ο καυτός αέρας που λίγο νωρίτερα τα άφηνε ασυγκίνητα μια και δεν μπορούσε να διαπεράσει την άμυνά τους, αμέσως μετά το μπάνιο θα έρθει σε άμεση επαφή με το κορμί τους και το σοκ γι' αυτά είναι μεγάλο και αδυνατώντας να κάνουν κάτι παραπάνω, περιμένουν να στεγνώσουν ακίνητα στη γωνία του κλωβού ώστε να μην ανεβάσουν με τις κινήσεις τους περισσότερο τη θερμοκρασία του κορμιού τους.

Κι ενώ όσο στεγνώνουν η εξάτμιση τους προσφέρει μια υποτυπώδη ανάσα δροσιάς, όταν το νερό εξατμιστεί από πάνω τους θα έχουμε ένα "αχτένιστο", απεριποίητο φτέρωμα με συνέπεια το χωρίς άμυνα εκτεθειμένο πτηνό να υποφέρει τελικά από τη ζέστη.

Επομένως: Μπάνιο νωρίς το πρωί το καλοκαίρι και τις ζεστές ώρες το χειμώνα.

Διάρκεια παραμονής του μπάνιου στον κλωβό

Ο χρόνος που θα πρέπει να παραμείνει το δοχείο με το νερό μέσα στον κλωβό είναι μικρός και περιορίζεται σε μερικά λεπτά της ώρας. Όταν το δοχείο τοποθετηθεί το πτηνό που χρειάζεται το μπάνιο θα μπει μέσα σχεδόν αμέσως και ελάχιστα λεπτά αργότερα θα το έχει ολοκληρώσει.

Αν κάποιο πτηνό δεν μπει, προφανώς δεν πρόκειται να το κάνει όσο χρόνο κι αν το αφήσουμε στο κλουβί γιατί δεν το χρειάζεται.
Υπάρχουν αρκετές αναφορές από εκτροφείς που μιλούν για πτηνά που αρνούνται πεισματικά να κάνουν μπάνιο. Η εξήγηση για μένα είναι απλή και εύκολα κατανοητή αν διερευνήσουμε την εικόνα αυτού του πτηνού που σχεδόν πάντα πρόκειται για εντελώς καθαρό πτηνό που δε βλέπει το λόγο να μπει σε αυτή τη διαδικασία.

Υπενθυμίζω πως πρόκειται για αναγκαστική και ενστικτώδη διαδικασία καθαρισμού, περιποίησης και όχι απλά μπάνιο δροσιάς. Συμβουλή για αυτές τις αρνήσεις είναι οι τακτικές δοκιμές μέχρι τη στιγμή που το πτηνό θα αισθανθεί την ανάγκη να μπει και να καθαριστεί.

Το μπάνιο στους μεγάλους κλωβούς θα πρέπει αντίστοιχα να είναι μεγάλο και με αρκετό νερό που θα αλλαχθεί όταν τα πτηνά το λερώσουν. Ο εκτροφέας κρίνοντας από την επισκεψιμότητα του δοχείου και την κατάσταση του νερού θα αποφασίσει για τον πιθανό αριθμό αλλαγών που θα χρειαστεί αλλά και για τον χρόνο παραμονής του μπάνιου στον κλωβό.

Ο αναγκαστικός ψεκασμός του πτηνού που εφαρμόζεται από αρκετούς είναι λάθος τακτική γιατί κάποια από τα πτηνά που θα βραχούν χωρίς να είναι επιλογή τους θα παραμείνουν σοκαρισμένα και ακίνητα μέχρι να στεγνώσουν.

Συνεπώς πρέπει να κατανοήσουμε πως το μπάνιο είναι επιλογή των πτηνών ανάλογα με τις ανάγκες, το ένστικτο, την κρίση και την κατάστασή τους. Κι ασφαλώς όχι ανάλογα με τις δικές μας διαθέσεις και όλα όσα εσφαλμένα αντιλαμβανόμαστε.

Μπάνιο στη διάθεση των πτηνών για λίγα λεπτά της ώρας

Μαζί με το νερό στο μπάνιο και για να ενισχύσουν την χαρακτηριστική γυαλάδα και την ιδιαίτερη ομορφιά στα φτερά των πτηνών αρκετοί εκτροφείς χρησιμοποιούν ειδικά άλατα μπάνιου. Τα έχω χρησιμοποιήσει κι εγώ αλλά χωρίς να έχω την αίσθηση πως άλλαξε κάτι προς το καλύτερο για τα δικά μου μάτια.

Αντίθετα η χρήση μηλόξυδου σε αναλογία 2-3% με το νερό (κάποιοι το ανεβάζουν αρκετά πιο πάνω) προσφέρει όξινες και άρα αφιλόξενες ιδιότητες στο νερό που αποτρέπουν τα ακάρεα να βρουν πρόσφορο έδαφος και να αποικίσουν στο δέρμα ή τα φτερά των πουλιών.

Το μηλόξιδο το χρησιμοποιώ πολύ την τελευταία δεκαετία και έχω λόγους να καμαρώνω για την αποτελεσματικότητά του.