Τα σκουλήκια (mealworms) στην εκτροφή ωδικών πτηνών

2019-03-18 22:55

Για μας που εκτρέφουμε ωδικά πτηνά, τα σκουλήκια έχουν γίνει πολύτιμα και τα τελευταία χρόνια θεωρούνται "απαραίτητα" στη διατροφή τους. Πολύ δε περισσότερο για τα εντομοφάγα πουλιά, μια και τα έντομα είναι η κύρια τροφή στη διατροφή τους.

Εισαγωγή

Τα έντομα είναι η πλουσιότερη πηγή πρωτεΐνης ενώ για κάποιους λαούς είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής τους, αφού ο υπερπληθυσμός αυτών των λαών κάνει τις συνηθισμένες πηγές πρωτεϊνών (κρέας - ψάρι - πουλερικά) δυσεύρετες και ιδιαίτερα "ακριβές".

Στο δυτικό κόσμο τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Κάποια είδη εντόμων άρχισαν να εντάσσονται τα τελευταία χρόνια στη διατροφή των ανθρώπων.

Στην Ελβετία, με νόμο επιτρέπεται από την 1η Μαΐου 2017 η πώληση τριών ειδών εντόμων προς ανθρώπινη κατανάλωση:
 

• των γρύλων
• των ακρίδων
• των σκουληκιών του αλευριού

Μάλιστα, ένα μπέργκερ εντόμων από mealworms σκουλήκια των αλεύρων μαζί με ρύζι, λαχανικά, μπαχαρικά, ζυμαρικά εντόμων με βάση δηλαδή τα σκουλήκια του αλευριού είναι διαθέσιμα από τα καταστήματα της αλυσίδας Coop από την 21η Αυγούστου 2017 πάντα σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε ο όμιλος αυτός.

Υπάρχουν πολλές μελέτες πανεπιστημίων του εξωτερικού, όπως αυτή του texas που έχουν διερευνήσει την εισαγωγή αυτής της υπερ-τροφής (superfood) στο διαιτολόγιο των ανθρώπων, προκειμένου να καλυφθεί η αυξημένη κατά 70-80% ζήτηση ζωικών πρωτεϊνών έως το 2050. Σήμερα, το μεγαλύτερο ποσοστό των αναγκών σε πρωτεΐνες καλύπτεται από την κτηνοτροφία, την πτηνοτροφία και την ιχθυοκαλλιέργεια, δυστυχώς όμως αδυνατούν όλο και περισσότερο να καλύψουν.

Λόγω της αναγνωρισμένης διατροφικής τους αξίας τους, τα mealworms χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ιχθυάλευρων που αποτελούν τμήμα της διατροφής των ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας. Επίσης, των mealworms συνιστάται ως δόλωμα στο αγκίστρι των ερασιτεχνών ψαράδων.

Για τους υπόλοιπους ανθρώπους που η αναφορά και μόνο των εντόμων προκαλεί αποστροφή, δεν αφήνει διάθεση ούτε για συζήτηση, πόσο δε μάλλον για την ένταξή τους στη διατροφή. Έτσι περιορίζονται κατ' ανάγκη στη διατροφή των κάθε είδους ερπετών, πτηνών και γενικά των οικόσιτων εντομοφάγων ζώων που έχουμε δίκην pet.

 

Για μας τώρα που εκτρέφουμε ωδικά πτηνά, τα σκουλήκια έχουν γίνει πολύτιμα και τα τελευταία χρόνια θεωρούνται "απαραίτητα" στη διατροφή τους. Πολύ δε περισσότερο για τα εντομοφάγα πουλιά, μια και τα έντομα είναι η κύρια τροφή στη διατροφή τους.

Ως εκ τούτου οι εκτροφείς, αναλώνουν μεγάλο τμήμα της καθημερινής τους φροντίδας στην ανεύρεση αυτών των πολύτιμων πηγών πρωτεΐνης.

Μπορεί ακόμη και για μας τους εκτροφείς των σποροφάγων πτηνών (καναρίνια, ιθαγενή κλπ) η απαίτηση για έντομα να μην είναι καθημερινή και να περιορίζεται μόνο στην περίοδο της αναπαραγωγή. Τη συγκεκριμένη περίοδο τα σκουλήκια είναι πολύτιμα και τις περισσότερες φορές δυσεύρετα αφού δεν υπάρχει επάρκεια. Εξ αιτίας των υψηλών απαιτήσεων στην περίοδο αναπαραγωγής γίνεται δύσκολο να τα βρούμε και να τα προμηθευτούμε ανεβάζοντας δυσανάλογα και την οικονομική επιβάρυνση.

Η αύξηση της τιμής τους οφείλεται και στην απέχθεια που παρουσιάζει ο δυτικός άνθρωπος προς τα έντομα και πολύ περισσότερο την εκτροφής τους. Ακόμη και αν το κόστος της εκτροφής σκουληκιών, είναι πολύ χαμηλό όπως θα δούμε στη συνέχεια.

 

Πριν αναπτυχθεί η πρόταση εκτροφής τους, καλό είναι αν δούμε μερικές πολύτιμες πληροφορίες σχετικές με τα mealworm (Tenebrio molitor). Τα αλευροσκούληκα λοιπόν έχουν:
 

1. Πρωτεΐνες που φτάνουν στο 46%, όταν το χοιρινό κρέας έχει 21%, το μοσχαρίσιο 20%, το κοτόπουλο 15% και το αυγό που επικουρικά χρησιμοποιούμε στην αναπαραγωγή 13%. Οι φυτικές πηγές πρωτεϊνών όπως ο αρακάς είναι πολύ χαμηλότερα με 5%!!!
2. Λίπος που είναι ζωτικής σημασίας και ιδιαίτερα τα ακόρεστα λίπη που αναμφίβολα βοηθούν στην καλή υγεία των όντων και για την περίπτωσή μας των πτηνών. Οι προνύμφες των σκαθαριών αυτά δηλαδή που προσφέρουμε στα πουλιά έχουν τις υψηλότερες διαπιστωμένες ποσότητες λίπους που φτάνουν και ίσως ξεπερνούν το 77%!!!
3. Βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία που περιέχονται στα αλευροσκούληκα είναι πολλές συμπεριλαμβανομένων και αυτών των ομάδων της βιταμίνης Α και Β, με πολύ υψηλή συγκέντρωση (Β1, Β2 και Β5). Έχουν ιδιαίτερα μεγάλη συγκέντρωση σε αμινοξέα όπως μεθειονίνη και κυστεΐνη που είναι άκρως απαραίτητα για το φτέρωμα στα πουλιά όπως και για πολλά άλλα στον οργανισμό τους.

Τα mealworms στη μορφή που τα προσφέρουμε στα πουλιά μας, όπως προείπα είναι οι προνύμφες του σκαθαριού tenebrio molitor και στους περισσότερους είναι γνωστά ως αλευροσκούληκα εξ αιτίας κυρίως της παρουσίας τους στο αλεύρι που προσφέρεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Υπάρχει μάλιστα με διεθνής νομοθετική κάλυψη, σοβαρή ανοχή στο ποσοστό παρουσίας αυτών των εντόμων στο αλεύρι που τρώμε ή στα προϊόντα που παρασκευάζονται από αυτό και ασφαλώς η περαιτέρω ανάπτυξή τους ξεφεύγει από τους στόχους του άρθρου.

 

Κύκλος ζωής των mealworms

Ο κύκλος ζωής στα αλευροσκούληκα περιλαμβάνει:
 

1. τα αυγά (1-1,5mm)
2. τα μικρά σκουλήκια από 2 έως 14 mm
3. τα μεσαία - σκουλήκια από 15 έως 24 mm
4. τα ενήλικα σκουλήκια από 25 έως 35 mm
5. τη νύμφη - χρυσαλλίδα
6. το νεαρό σκαθάρι (λευκόχρωμο)
7. το ενήλικο σκαθάρι (σκούρο καφέ ή μαύρο) και
8. Ιπτάμενο σκαθάρι

Όταν το θηλυκό σκαθάρι ζευγαρώσει έχει τη δυνατότητα να γεννήσει μέχρι 2.000 αυγά (ρεαλιστικά όμως περιορίζεται στα 200 με 400 αυγά περίπου). Μπορούν να γεννούν αυγά με χρονική απόσταση 1 έως 5 ημερών για το μεγαλύτερο διάστημα από τους τρεις έως δώδεκα μήνες που ορίζεται ως το προσδόκιμο της ζωής τους.

Τα αυγά εκκολάπτονται σε τέσσερις με επτά ημέρες και εμφανίζονται οι προνύμφες (σκουληκάκια) που ολοκληρώνουν την ανάπτυξη τους μέχρι το στάδιο του ενήλικα από 40 έως 100 ημέρες. Περίπου στη μέση της διαδρομής τους από μικρά σκουληκάκια και πριν ενηλικιωθούν και σκληρύνει το δέρμα τους τα αφαιρούμε από τα εκκολαπτήρια και τα τοποθετούμε χωρίς υπόστρωμα στο ψυγείο σε μικρά δοχεία. Εκεί αναστέλλονται οι περισσότερες λειτουργίες τους και μπαίνουν σε λήθη μέχρι την ώρα της τροφοδοσίας των πτηνών.

Τα χρονικά περιθώρια αλλαγών ανά φάση του κύκλου ζωής αυτών των εντόμων ποικίλουν και είναι άμεσα εξαρτώμενα από τη θερμοκρασία, την υγρασία του περιβάλλοντος χώρου (μικροκλίμα *)αλλά και την ποιότητα των τροφών που τους προσφέρουμε.

Κι ενώ όπως προαναφέρθηκε είναι δυσεύρετα την εποχή υψηλών απαιτήσεων και δεόντως ακριβά για να τα αγοράσουμε, μπορούμε με πολύ μικρό κόστος εξοπλισμού και ίσως λίγο περισσότερο κούραση να τα αναπαράγουμε ώστε να υπάρχουν στη διάθεσή μας σε ποσότητες επάρκειας κατά περίοδο και ανάγκη.

 

Ιδανική θερμοκρασία για την ανάπτυξη και τη μείωση της διάρκειας του κύκλου του εντόμου είναι οι 30-33°C με σχετική υγρασία που πρέπει να είναι μεγάλη και κοντά στο 90% (απόλυτη υγρασία).

Σε θερμοκρασία μικρότερη των 27°C μειώνεται η δραστηριότητά τους (διατροφή κυρίως) και καθυστερούν οι αλλαγές του κύκλου της ζωής τους, ενώ από τους από τους 2 έως τους 10°C όπως γράφηκε αναστέλλεται σε μεγάλο βαθμό κάθε δραστηριότητα και πέφτουν σε λήθαργο.

Εξ αιτίας όλων αυτών ο πλήρης και ολοκληρωμένος κύκλος ζωής αυτού του εντόμου διαφοροποιείται και κυμαίνεται κατά μέσο όρο από τους 3 έως τους 6 μήνες.

Υγρασία που όπως είπαμε έχει σημαντικότατο ρόλο στην αναπαραγωγή και τη συντήρηση των σκουληκιών δεν επιτρέπεται να πέφτει στα φυσιολογικά (45-60%) γιατί αναστέλλεται η ανάπτυξη των εντόμων λόγω της πλημμελούς σίτισής τους.

 

Η αναπαραγωγή αυτών των εντόμων είναι πολύ εύκολη και εκτός από τακτική φροντίδα και συνεχή παρακολούθηση δεν χρειάζεται τίποτε περισσότερο.

Θα χρειαστούμε τέσσερα φαγητοδοχεία (μπολ) με διαστάσεις 25 x 40 x 8 cm (σχετικά ρηχά) που έχουν όμως τη δυνατότητα να μπαίνει το ένα μέσα στο άλλο. Οι διαστάσεις των δοχείων δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία ούτε καν το ύψος γιατί τα έντομα δεν μπορούν να σκαρφαλώσουν και να δραπετεύσουν σε καμία φάση της ζωής τους, εκτός ίσως από τη φάση των ιπτάμενων εντόμων που κάποια (!!!) μπορούν να μας ξεφύγουν.
 

 

Το ένα από αυτά τα μπολ θα πρέπει να μετασκευαστεί για να τοποθετηθεί η απαραίτητη σήτα που θα λειτουργεί ως "κόσκινο" διαχωρισμού κρατώντας τα ενήλικα σκαθάρια στο πάνω δοχείο και τα αυγά ή τα μικρά σκουλήκια να διαφεύγουν στο κάτω δοχείο για να επιβιώσουν. Με αυτό το δοχείο περιορίζεται κατά πολύ ο κανιβαλισμός που χαρακτηρίζει αυτά τα έντομα μια και τα ενήλικα καταβροχθίζουν κάθε οργανική ύλη ακόμη κι αν αυτή που είναι εν ζωή.
 

Μέσα στα δοχεία τοποθετείται ως υπόστρωμα αλλά και ως βασική τροφή πίτουρο σταριού κυρίως για να αποφεύγονται οι άσχημες καταστάσεις αλλά και για να δίνουμε στα έντομα την απαραίτητη δυνατότητα απόκρυψης μέσα στη μάζα τους.

Μια χάρτινη θήκη αυγών βοηθά περισσότερο στην ανάγκη απόκρυψης των εντόμων αλλά πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή γιατί σε περιόδους αφθονίας των εντόμων μπορεί να καταναλωθεί ως τροφή.

Στην αδηφαγία αυτών των εντόμων θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή γιατί είναι ικανά όταν ξεφύγει ο πληθυσμός τους και "ζοριστούν" να καταβροχθίσουν κάθε οργανική ύλη, από τα ξύλα στους κλωβούς μέχρι και ζωντανά ή νεκρά πτηνά. Ασφαλώς δε μιλάω για τους σπόρους, τα φλούδια, το αυγό ή η αυγοτροφή που είναι πολύ ψηλά στο καθημερινό τους διαιτολόγιο.

Τοποθετώντας λοιπόν το φτηνό πίτουρο (εγώ έβαζα και λίγο φύραμα για τις κότες και αρκετή τριμμένη βρώμη) μπορούμε άνετα να ελέγχουμε την πορεία της διατροφής τους και να αποφύγουμε πολλά από τα παραπάνω. Αν το υπόστρωμα μεταβληθεί σε σκόνη είναι σίγουρο πως πρέπει να αλλαχθεί και με κάποιο κόσκινο όπως αυτό στη φωτογραφία, συγκρατούμε τα έντομα και απομακρύνουμε το φαγωμένο υπόστρωμα.

Προσοχή όμως.
Αυτό το υπόστρωμα δεν το πετάμε όπου να ναι γιατί άνετα μπορεί να περιέχει αυγά και μικρές προνύμφες και να αρχίσει νέος κύκλος ζωής των εντόμων που ασφαλώς θα είναι εκτός του δικού μας ελέγχου.

 

Μέσα από τη διατροφή των σκουληκιών μπορεί ο εκτροφέας να περάσει όλων των ειδών της ουσίες στα πουλιά του όπως βιταμίνες, αμινοξέα και άλλα στοιχεία αποφεύγοντας τις συνέπειες που μπορεί να έχει στα πτηνά η απευθείας τροφοδότησή τους (ειδικά στα καναρίνια χρώματος).

Προσφέροντας για παράδειγμα σπιρουλίνα, καρότο, σέλινο και σε ειδικές περιπτώσεις ακόμη και κροκέτα τροφής σκύλων περνάνε όλα τα καλά της σπιρουλίνας στα πουλιά, βιταμίνες Α, σχεδόν όλες τις Β, C, τις περισσότερες από τις D, Ε, ω3 και ω6. Ταυτόχρονα εξασφαλίζεται ποικιλία σε μεταλλικά άλατα όπως κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, ψευδάργυρο, μαγνήσιο, θείο, φώσφορο, χαλκό, πυρίτιο ενώ παράλληλα η πρωτεΐνη κορυφώνεται κοντά στο απόλυτο και πάνω από κάθε άλλη τροφή.

Στα "πηγαδάκια" των εκτροφέων γίνεται αναφορά ακόμη και για "ντοπάρισμα" των πουλιών μέσω των σκουληκιών.

Κάποιοι για παράδειγμα προσφέρουν στις προνύμφες ως διατροφή γαρίδες, φύκια, ιχθυάλευρα (έχω ακούσει μέχρι και για μουρουνέλαιο σε ψωμί) ώστε να περνούν περισσότερο φώσφορο, βιταμίνη Ε, ω3, ω6 κλπ στα πουλιά τους, για να διατηρήσουν,να βελτιώσουν ή να αποχτήσουν ενίσχυση στα χρώματα της μετάλλαξής τους.

Σε συζητήσεις που ίσως ξεφεύγουν ακόμη περισσότερο, αναφέρονται χρήσεις ουσιών διόγκωσης (ουσίες ντόπινγκ) που περνούσαν στα πουλιά μέσω των σκουληκιών!

Όπως καταλαβαίνουμε οι γνώσεις του εκτροφέα και η επίγνωση των απαιτήσεων των εκτρεφόμενων ειδών μπορεί άνετα να συνδυαστούν μέσα από τη διατροφή των mealworms με όφελος τις επιδόσεις του κοπαδιού και όχι πάντα για θεμιτό ή αγαθό σκοπό.

Ασφαλώς κάποια από τα παραπάνω πρέπει να μας βρίσκουν αντίθετους και ως "κακή" επιλογή να αποφεύγεται γιατί πάντα ελλοχεύουν και οι παρενέργειες.

 

Πολύ σημαντική προϋπόθεση για τη διατροφή αλλά και τη διαβίωση των εντόμων είναι η διατήρηση της ισορροπία της υγρασίας στο υπόστρωμα. Αν για παράδειγμα υπάρχει περισσότερη υγρασία από αυτή που πρέπει τότε με τη βοήθεια και της θερμοκρασία θα αποτελέσει πηγή προβλημάτων και αρχή νοσογόνων καταστάσεων στα έντομα και στο κοπάδι μας.

Από την άλλη η αργή ανάπτυξη των εντόμων, ο μικρός πληθυσμός σε προνύμφες, η διατήρηση του υποστρώματος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα είναι ενδείξεις χαμηλής υγρασίας που πρέπει να διορθωθεί με την έγκαιρη τοποθέτηση μια μικρής ποσότητας φρέσκων φρούτων ή λαχανικών που θα υγράνει το υπόστρωμα και θα θρέψει ταυτόχρονα την αποικία.

Μπορεί λοιπόν να τοποθετήσουμε μια λεπτή λωρίδα καρότο ή μια λεπτή φέτα μήλο ή πατάτα που θα την αντικαταστήσουμε είτε αυθημερόν είτε μέσα στην ημέρα αν καταναλωθεί ενωρίτερα. Οπωσδήποτε όμως δεν πρέπει να επιτρέπουμε να υπάρχουν υπολείμματα υγρής τροφής μέσα στο υπόστρωμα για χρόνο μεγαλύτερο από αυτόν της σήψης. Αν σαπίσουν οι τροφές θα περάσουν όλες οι "παρενέργειες" αυτής της διαδικασίας στα πτηνά μια και τα σκουλήκια συνεχίζουν τη διατροφή τους ανεπηρέαστα.

Χρειάζεται συνεπώς προσοχή και σύνεση στον τρόπο διαχείρισης αυτής της ισορροπίας.

 

Όπως ανέφερα οι καταστάσεις μπορεί να γίνουν άσχημες και να ξεφύγουν με πολύ κακό αποτέλεσμα αν δεν υπάρξει συνετή διαχείριση της εκτροφής των συγκεκριμένων εντόμων και κυρίως πολύ προσοχή και "ειδικά" μέτρα ασφαλείας.

Η πιο σωστή στρατηγική θέλει να μεταφέρουμε τη μεγαλύτερη μάζα των νεαρών σκουληκιών σε ένα δοχείο και στη συνέχεια σε κρύο μέρος (οπωσδήποτε ψυγείο) όπου διατηρούνται σε λήθη για απίστευτα μεγάλο διάστημα, μέχρι τελικά να τα προσφέρουμε στα πτηνά μας.

Σημαντική παράμετρος επίσης είναι να επιτρέπουμε να περάσει σε αναπαραγωγή ελάχιστος αριθμός σκαθαριών, ώστε να υπάρχει ο επιθυμητός αριθμός εντόμων κι όχι παραπάνω.

Όλα αυτά επιβαρύνουν το πρόγραμμα των εκτροφέων, που αν συνδυάζεται με παράλληλη εκτροφή πτηνών όπως και άλλες ανθρώπινες υποχρεώσεις ή έκτακτες καταστάσεις γίνεται εύκολα κατανοητό πως μπορεί σε αρκετά θέματα να χαθεί ο έλεγχος.
 

Και είναι εύκολο να μας ξεφύγει ένα ζωντανό μωρό σκουλήκι (να το αφήσουν παίζοντας τα πουλιά) για να γεμίσει ο τόπος με άπειρα έντομα που θα είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν στη συνέχεια.

Θα δανειστώ μια φωτογραφία από τη μελέτη του πανεπιστημίου Cornell για να καταλάβουμε τις συνέπειες όλων των παραπάνω.

Στη φωτογραφία βλέπουμε εκατομμύρια προνύμφες που καταναλώνουν χυμένες ζωοτροφές και κοπριά από τις κότες ενώ όταν τους δοθεί η ευκαιρία δεν θα αφήσουν τα νεκρά ή άρρωστα πτηνά ακόμη και τα ραγισμένα αυγά.

Ασφαλώς όλα αυτά ενώ αναπαράγονται χωρίς έλεγχο και χωρίς να μπορούμε να δούμε τα δισεκατομμύρια σκουλήκια που τρέφονται κρυμμένα μέσα στην ίδια μάζα.

 

Υπάρχουν όμως σε κάθε περίπτωση ακόμη και στην υπό απόλυτο έλεγχο αναπαραγωγή, σοβαροί κίνδυνοι μεταφοράς νοσογόνων καταστάσεων από τα έντομα και το περιβάλλον τους, στα πουλιά. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη τόσο οι ενήλικες όσο και οι προνύμφες των εντόμων μπορούν να προκαλέσουν τόσο στα πτηνά όσο και στον άνθρωπο που έρχεται σε επαφή με αυτά, σοβαρά προβλήματα στην υγεία.

Δυστυχώς λόγω έλλειψης ειδικών ιατρικών γνώσεων δεν θέλω να μπω σε διαδικασία μετάφρασης και πιθανής αλλοίωσης του συγκεκριμένου τμήματος της μελέτης και παραπέμπω τους ενδιαφερόμενους στην αντίστοιχη παράγραφο με τίτλο "Medical Importance", ώστε να μην παραποιηθούν τα συμφραζόμενα.

(**) Σημείωση: Είναι δεκτή κάθε βοήθεια από ειδικούς ή γνώστες για να μεταφραστεί ώστε να υπάρχει ως παρακαταθήκη γνώσεων στην πλούσια αρθρογραφία του PetBirds.

 

Είναι σημαντικό επίσης να υπενθυμίσω πως τα εντομοφάγα πουλιά από τη φύση τους έχουν τους μηχανισμούς που απαιτούνται για να καταπολεμήσουν αυτές τις ασθένειες με το καλύτερο δυνατό τρόπο και συνεπώς τόσο αυτά (εντομοφάγα) όσο και τα άλλα όντα (ερπετά) έχουν όλες τις προϋποθέσεις να δεχτούν εξαιρετικά χαλαρά και χωρίς συνέπειες στη διατροφή τους τα συγκεκριμένα έντομα.

Τα πράγματα γίνονται αρκούντως σοβαρά και σε αρκετές περιπτώσεις επικίνδυνα για τα σποροφάγα πουλιά που τα έντομα μπαίνουν στη διατροφή τους μόνο όταν έχουν νεοσσούς κατά την περίοδο δηλαδή της αναπαραγωγής.
Σε κάθε περίπτωση όμως στα σποροφάγα πουλιά είτε απουσιάζουν από τη διατροφή τους για αιώνες όπως συμβαίνει στα καναρίνια, είτε είναι ξένα στο διαιτολόγιό τους όπως αναμενόμενα γίνεται με τα ιθαγενή και συνεπώς είτε έχουν χαλαρώσει είτε δεν υπάρχουν οι άμυνες για τα συγκεκριμένα έντομα στον οργανισμό τους.

 

Συμπερασματικά

Παρά την αδιαμφισβήτητη διατροφική αξία τους και όλα τα καλά που προσφέρουν τα σκουλήκια στα πτηνά κατά την περίοδο της αναπαραγωγής και αφού μελέτησα αρκετά, οδηγήθηκα στη διακοπή της αναπαραγωγής τους μόλις πρόσφατα (σταμάτησα την αναπαραγωγή τους τον Ιούνιο του 2018) γιατί αδυνατούσα να ελέγξω απόλυτα τους αριθμούς τους, τα ζωντανά σκουλήκια που πιθανόν ξέφευγαν από τα πουλιά και κυρίως τους κινδύνους από τις νοσογόνες καταστάσεις.

Δοκίμασα τη θανάτωση των εντόμων πριν την τροφοδοσία των πουλιών με καυτό νερό (και αποστείρωση) αλλά και πάλι επιφορτίστηκα με περισσότερη εκτροφική εργασία και χρειαζόμουν περισσότερο χρόνο που τις περισσότερες φορές τον αφαιρούσα από το κοπάδι μου.

Μη θέλοντας όμως να στερήσω, κυρίως από τα ιθαγενή που εκτρέφω (καρδερίνες) μια τόσο σημαντική πηγή πρωτεϊνών, οδηγήθηκα στη φαινομενικά ακίνδυνη χρήση των κατεψυγμένων σκουληκιών μέσα στην αυγοτροφή, αποφεύγοντας όλες τις παραπάνω κακές επιπτώσεις.

Στο video μπορείτε να δείτε την αρσενική καρδερίνα να καταναλώνει (ρουφάει το εσωτερικό τους) μεγάλες ποσότητες από τα κατεψυγμένα σκουλήκια προκειμένου να ταΐσει την οικογένεια.