2017-08-10 08:09

Τα καναρίνια στην εργοθεραπεία

Ένα πρόγραμμα εργοθεραπείας μέσω της εκτροφής καναρινιών ξεκίνησε πιλοτικά στο Κέντρο Κοινωνικής Στήριξης ΑΜΕΑ, στο Κιλκίς, με υπεύθυνο τον εργοθεραπευτή και συνάμα φίλο εκροφέα Ευθύμη Παρασκευόπουλο (ΑΣΕΚ - S 113 - κοινή μας εκτροφική στέγη) που εργάζεται στο κέντρο και πραγματοποιείται στην κατάλληλη για το σκοπό αίθουσα εργοθεραπείας.

Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα είναι παιδιά και ενήλικες που αντιμετωπίζουν σωματικές, ή συναισθηματικές αναπηρίες όπως για παράδειγμα σύνδρομο down, αυτισμό, νοητική στέρηση κλπ.

Σύμφωνα με το σχέδιο του θεραπευτικού προγράμματος, στο αρχικό στάδιο υπήρξε μια γενική ενημέρωση σχετικά με τα καναρίνια, τον εξοπλισμό που απαιτείται για τη σωστή διαμονή, σίτιση και φροντίδα τους.

Οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για τις διατροφικές απαιτήσεις των καναρινιών, για το μείγμα σπόρων που χρησιμοποιείται ως βασικό στη διατροφή τους, για τα επικουρικά της βασικής διατροφής τους όπως φρούτα, λαχανικά, για το απαραίτητο καθαρό νερό κλπ.

Σ' αυτό το στάδιο, το σχέδιο προέβλεπε ενημέρωση των βιοτικών αναγκών των πτηνών που για το πρόγραμμα θα είναι και το "εργαλείο" εργοθεραπείας, για τη συχνότητα τροφοδοσίας, για τα κατάλληλα γι’ αυτή σκεύη, για το σωστό τρόπο τοποθέτησής τους, για την ασφαλή χρονικά αλλαγή - αντικατάσταση του νερού και της τροφής τους, για τις πιθανές επιπτώσεις αν δεν ακολουθηθούν τα προβλεπόμενα και άλλα σχετικά.

Μετά την αρχική ενημέρωση, οι συμμετέχοντες θεραπευόμενοι που ως ομάδα απαρτίζεται από παιδιά, νέους και ενήλικες οι οποίοι παρεμπιπτόντως αντέδρασαν πολύ θετικά σ' αυτές τις πληροφορίες, πέρασαν σε συζήτηση με τον υπεύθυνο ο οποίος με τη "διπλή" ιδιότητα βασικά ως λειτουργός εργοθεραπευτής και στη συνέχεια ως εκτροφέας καναρινιών, κατάφερε να λύσει τις απορίες και να δώσει τις κατάλληλες απαντήσεις στα ερωτήματά τους.

Στη συνέχεια ξεκίνησε το διαδραστικό μέρος του σχεδίου, στο οποίο θεραπευόμενοι ανέλαβαν υπό την επίβλεψη του υπευθύνου, την πραγματοποίηση των βασικών εκτροφικών υποχρεώσεων στα πτηνά που υπήρχαν στους κλωβούς επίδειξης και που "επιστρατεύτηκαν" για το σκοπό αυτό.

Η αρχική εικόνα του προγράμματος, που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι θετική ενώ το πρόγραμμα προβλέπει πολλές συνεδρίες μέχρι την ολοκλήρωσή του.

 

Στόχος του προγράμματος είναι μετά την ολοκλήρωσή του οι συμμετέχοντες θεραπευόμενοι, να έχουν ολοκληρωμένη εικόνα για την πλήρη ετήσια φροντίδα των καναρινιών, καθώς και στο δύσκολο κομμάτι της αναπαραγωγικής διαδικασίας.

Επικουρική του καλού σχεδιασμού του προγράμματος είναι και η χρονική συγκυρία (πλησιάζει η Άνοιξη), όπου τα καναρίνια θα περάσουν σε αναπαραγωγική προδιάθεση και συνεπώς, θα υπάρξει και η αναμενόμενη εικόνα αναπαραγωγής που στην ουσία θα ολοκληρώσει και τη θεραπεία.

Σημαντική είναι και η άποψη του υπευθύνου του προγράμματος, ο οποίος κατέθεσε πως "Οι θετικές αντιδράσεις των θεραπευομένων που έλαβαν συμμετοχή σε αυτό, με ενέπνευσε να συνεχίζω το έργο μου και να αισθανθώ ολοκληρωμένος που κατάφερα να βοηθήσω άτομα με αναπηρία μέσα από την ερασιτεχνική δραστηριότητά μου. Μην ξεχνάμε ότι τα ζώα, είναι φίλοι του ανθρώπου και δεν είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιούνται ως θεραπευτικό μέσο".

Το πρόγραμμα συνεχίζεται και συνεπώς η ενημέρωσή μας θα είναι συνεχής μέχρι την ολοκλήρωσή του με την εξαγωγή των τελικών συμπερασμάτων, που θα αποτελέσει και την αξιολόγηση της όλης προσπάθειας και δράσης, η οποία υλοποιείται στο πλαίσιο της πράξης "ΚΔΗΦ-ΑΜΚΕ Κέντρο Κοινωνικής Στήριξης" που συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο).

 

Γενικές πληροφορίες

Ίσως χρήσιμα και επικουρικά πραγματοποίησης παρόμοιων προγραμμάτων από άλλους φορείς για το μέλλον αποτελέσουν και κάποιες γενικές σχετικές πληροφορίες που ελπίζουμε πως θα ανοίξουν και θα διευκολύνουν το δρόμο στους μιμητές.

 

"Εργοθεραπεία είναι η επιστήμη που σκοπός της είναι η θεραπεία σωματικών ή ψυχιατρικών διαταραχών, μέσω ειδικά επιλεγμένων δραστηριοτήτων, με στόχο να βοηθήσει τα άτομα να επιτύχουν το μέγιστο επίπεδο λειτουργικότητας και ανεξαρτησίας, σε όλες τις πλευρές της ζωής τους" (WFOT 2012).

Κάποια από τα θεραπευτικά οφέλη που αποκτούν οι θεραπευόμενοι μέσα από τη φροντίδα κατοικίδιου είναι:

 

• Υπευθυνότητα μια και τα ζώα χρειάζονται συνεχή φροντίδα. Ο συμμετέχον θεραπευόμενος αναλαμβάνει να αντεπεξέλθει στη διεκπεραίωση αυτού του έργου και συνεπώς γίνεται πιο υπεύθυνος απέναντί τους. Επιπρόσθετα μέσα από τη φροντίδα των ζώων καταφέρνει να ελέγχει και να προσέχει ο ίδιος καλύτερα τον εαυτό του.
• Συνέπεια και δέσμευση που απορρέουν από τη φροντίδα των ζώων. Μάλιστα ως πρακτική για πολλούς αυτό θεωρείται μάθημα ζωής, μια και κατανοεί καλύτερα τις συνέπειες των ενεργειών του. Τα ζώα περιμένουν την κατάλληλη φροντίδα κι ο θεραπευόμενος αναλαμβάνει με συνέπεια τον κόπο της καθημερινής φροντίδας τους. Ακόμη η απαραίτητη δέσμευση της καθημερινής φροντίδας του ζώου, είναι κάτι που αναπτύσσεται μέσα από τις δράσεις και την επαφή μαζί τους. Ο θεραπευόμενος επικοινωνεί μαζί τους και τελικά αναπτύσσει σχέση αγάπης με αυτά, ενώ η παρατήρηση στον τρόπο ζωής τους, λειτουργεί προς όφελος των γνώσεών του.
• Πειθαρχία στην οποία ο θεραπευόμενος μαθαίνει, ακολουθεί και υπακούει σε κανόνες ρυθμίζοντας και τη γενική συμπεριφορά του, ώστε να διεκπεραιώσει με επιτυχία το έργο το οποίο έχει αναλάβει. Μάλιστα, μόλις κατανοήσει τις βασικές λειτουργίες που επιτρέπουν στο ζώο αρχικά απλά να επιβιώσει, του δίνουν το ερέθισμα να ανακαλύψει στη συνέχεια και άλλα ας τα χαρακτηρίσουμε "δευτερεύοντα" πράγματα, που μοιραία ακολουθούν όπως για παράδειγμα, η εκπαίδευση του ζώου και κατά συνέπεια και του ιδίου.
• Άγχος και στρες που ως ανθρώπινα (κι όχι μόνο) συναισθήματα έχουν αποδεδειγμένα ενοχοποιηθεί για δεκάδες παθήσεων ενώ έρευνες έχουν αποδείξει ότι η φροντίδα ενός ζώου τα μειώνει. Η ελάττωση της αίσθησης του άγχους και του στρες οφείλονται στην μείωση της κορτιζόλης (ορμόνη του στρες) και στην αύξηση παραγωγής της σερετονίνης (ορμόνη της ευτυχίας).
• Ηρεμία και αυτοπεποίθηση που είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για το χτίσιμο του κοινωνικού και ανθρώπινου χαρακτήρα. Τα ζώα έχει αποδειχθεί ότι προσφέρουν ψυχική ηρεμία στον άνθρωπο που συνυπάρχει μαζί τους και συνεπώς και στον θεραπευμένο. Επιπρόσθετα, όλων των άλλων αφού ο θεραπευόμενος καταφέρει να διεκπεραιώσει τις απαιτήσεις φροντίδας ενός ζώου και διακρίνοντας την ευζωία του αισθάνεται περήφανος και για τον εαυτό του μια και ολοκλήρωσε το στόχο και τις υποχρεώσεις που είχε.

Τελικός στόχος και σκοπός του προγράμματος είναι να εμπλακεί ο θεραπευόμενος στη διαδικασία φροντίδας των ζώων για να αποκομίζει όλα τα οφέλη που αναφέρθηκαν.

 

Το πρόγραμμα εξελίσσεται βάση του αρχικού σχεδίου και ήδη βρίσκεται στη δεύτερη φάση εφαρμογής [1]του μετά την ενημέρωση και την απόκτηση των βασικών δεξιοτήτων που αφορούσαν κυρίως την τροφοδοσία τον καθαρισμό και γενικά την περιποίηση ενός καναρινιού.

 

Δεύτερη φάση εφαρμογής

Στο πρακτικό κομμάτι υπήρχαν αντικειμενικές δυσκολίες όπως στην απομάκρυνση τον καθαρισμό και την επανατοποθέτηση της ταΐστρας και γενικά του εξοπλισμού αλλά με τη συλλογικότητα, την καλή διάθεση και ασφαλώς τη συνδρομή του εργοθεραπευτή βρέθηκαν οι απαραίτητες λύσεις κυρίως με τον καταμερισμό των εργασιών.

Οι θεραπευόμενοι ονομάτισαν τα καναρίνια που πλέον ακούν σε ονόματα όπως Θεμιστοκλής, Περικλής κλπ, κάτι που διευκόλυνε και τη διεξαγωγή του σχεδίου βοηθώντας την πραγματοποίηση των εργασιών, την αναφορά των πεπραγμένων, την καταγραφή των σημαντικότερων στιγμών και ασφαλώς τον έλεγχο από απόσταση της όλης δράσης.

Μια θεραπευόμενη, ορμώμενη από το πρόγραμμα και το ενδιαφέρον που προκάλεσε στην ίδια η όλη δράση, υιοθέτησε στο σπίτι της ένα καναρίνι αυξάνοντας περισσότερο το ενδιαφέρον της για τις πληροφορίες και τα διαδραματιζόμενα στο πρόγραμμα.

Οι εργασίες και οι υποχρεώσεις φροντίδας των πουλιών πραγματοποιούνται πλέον από τους θεραπευόμενους όπως ακριβώς είχε αρχικά σχεδιαστεί ενώ ακολουθείται εβδομαδιαίο πρόγραμμα εργασιών που συντάχθηκε για το σκοπό αυτό και που με τη βοήθεια του εργοθεραπευτή του προγράμματος διορθώνονται οι όποιες αποκλίσεις από αυτό.

Οι πολλές απορίες, οι σχετικές ερωτήσεις και οι συζητήσεις που ακολουθούν κάθε ενέργεια συνδράμουν θετικά στο κλίμα της ομάδας που συμμετέχει αυξάνοντας στο έπακρο την ομαδικότητα μεταξύ των μελών της.

 

Η τρίτη και τελευταία φάση του προγράμματος

Το τρίτο και τελευταίο στάδιο του σχεδίου ξεκίνησε την άνοιξη του 2017 και το πρόγραμμα ακλουθώντας τον αρχικό του σχεδιασμό πέρασε στην τελευταία φάση του που περιλάμβανε αυτόνομες δράσεις των ωφελούμενων του κέντρου υπό την εποπτεία ασφαλώς του εργοθεραπευτή.

Η χρονική συγκυρία της ολοκλήρωσης του προγράμματος και της επικείμενης αναπαραγωγής των καναρινιών που γίνεται αυτούς τους μήνες ήρθε σα «δώρο Θεού». Μετά από πολλές συνεδρίες που πληροφόρησαν για την διαδικασία της αναπαραγωγής οι ωφελούμενοι (όσοι επιλέχτηκαν από το πρόγραμμα) πέρασαν στο στάδιο της αποκλειστικής και άμεσης επαφής με το υπό την προστασία τους κατοικίδιο.

Η ενημέρωση για την αναπαραγωγική διαδικασία έγινε με οπτικοακουστικό υλικό που περιελάμβανε πολλά videos και φωτογραφίες προσφέροντας στους ωφελούμενους την απαραίτητη για την περίπτωση σχετική ενημέρωση. Ως εφαρμογή των πληροφοριών και πάντα υπό την επίβλεψη του εργοθεραπευτή του προγράμματος που συνάμα είναι και εκτροφέας των καναρινιών περάσαν στην τελική πράξη που περιλαμβάνει την εφαρμογή όλων των πληροφοριών στην πράξη.

Σε ελεγχόμενο από πλευράς συνθηκών περιβάλλον, που περιλάμβανε έλεγχο στην ένταση και τη διάρκεια φωτισμό, έλεγχο της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος κλπ απαραίτητων εκτροφικών προϋποθέσεων, ξεκίνησε η διαδικασία της αναπαραγωγής. Τοποθετήθηκαν οι κατάλληλες φωλιές, δόθηκε το απαραίτητο υλικό και όλοι μαζί παρακολουθούσαν από σχετική απόσταση ασφαλείας την εξέλιξη.

Οι αντιδράσεις θαυμασμού και χαράς των συμμετεχόντων κατά τη διαδικασία χτισίματος της φωλιάς συνοδεύτηκε από πραγματική έκρηξη εντόνων συναισθημάτων όταν παρατηρήθηκε το πρώτο αυγό μέσα σ’ αυτή και ολοκληρώθηκε με χείμαρρο ερωτήσεων που περίμεναν ανυπόμονα απαντήσεις. Κάθε μέρα των μελών της ομάδας του προγράμματος γινόταν ολοένα και πιο ενδιαφέρουσα με τους ωφελούμενους να δείχνουν έντονη χαρά κατά τη διάρκεια παραμονής  τους στο χώρο των «δραστηριοτήτων».

Η περίοδος επώασης που ακολούθησε έδωσε τον απαραίτητο χρόνο στον υπεύθυνο να εξηγήσει με κάθε τρόπο το θαύμα της γέννησης που θα ακολουθούσε τις επόμενες μέρες. Με επιμέλεια και μεγάλη προσοχή συνεχίστηκαν οι απαραίτητες πτηνοτροφικές υποχρεωτικές εργασίες στο κλουβί των πτηνών ώστε να μην κινδυνεύσουν τα τέσσερα αυγά που επωάζονταν στη φωλιά. Οι φωνές ενθουσιασμού σκέπασαν κάθε ήχο στην αίθουσα όταν προσεκτικά ο εκτροφέας – υπεύθυνος τους έδειξε από κοντά τη φωλιά με τα αυγά ενώ η χαρά κάλυψε κάθε σημείο στο πρόσωπό τους. Συνάμα υπήρχε διάχυτη η ανυπομονησία για την έκβαση του όλου εγχειρήματος.

Η αδημονία των συμμετεχόντων ωφελούμενων, κορυφώθηκε στα κρίσιμα για τη φωλιά εικοσιτετράωρα, όταν δηλαδή αναμενόταν και η εκκόλαψη των αυγών. Ασφαλώς αυτή μεγάλωνε περισσότερο σε κάθε καθυστέρηση. Μια μέρα μετά ήρθαν στον κόσμο μας τέσσερα μικρά καναρίνια. Περιέργεια, θαυμασμός, έκπληξη, επιφωνήματα χαράς αλλά και ενθουσιασμού κάλυψαν για μεγάλο χρονικό διάστημα την αίθουσα όταν ανάμεσά τους τοποθετήθηκε η φωλιά με τους νεοσσούς που λες και γνώριζαν άνοιγαν μπροστά τους το ράμφος για να δεχτούν την πολυπόθητη τροφή από τη μητέρα τους.

Οι μέρες που ακολούθησες έφερναν και την πολυπόθητη ανάπτυξη των νεοσσών, ενώ μερικοί από τους ωφελούμενος όπως ο Μαρίνος κυριολεκτικά δεν ήθελε να απομακρυνθεί από την αίθουσα εφαρμογής. Με την άφιξή του στο κέντρο το πρώτο που έλεγε σχεδόν παρακαλώντας ήταν: «πάμε επάνω να δούμε τα μικρά καναρίνια».

Με περισσή διάθεση συνέχισαν την τροφοδοσία των γονέων μέχρι που ένα μήνα περίπου αργότερα τα μικρά καναρινάκια απογαλακτίστηκαν και πέρασαν στη δεύτερη φάση της ζωής τους την εφηβεία.

Το πρόγραμμα είχε απόλυτη επιτυχία και ο αρχικός σχεδιασμός ολοκληρώθηκε σε όλα τα στάδια με επιτυχία. Πάνω απ’ όλα όμως αποδείχτηκε πολύτιμη ως εμπειρία όχι μόνο για τους ωφελούμενος του κέντρου αλλά ακόμη και για τους υπεύθυνους που συμμετείχαν μια και αποκόμισαν μοναδικές, πρωτόγνωρες και έντονες συγκινήσεις.

Τα πουλιά ως αποτέλεσμα που προήλθε από αυτή την προσπάθεια, θα παρουσιαστούν στο κοινό στις εκθέσεις που θα πραγματοποιηθούν από τους συλλόγους ΛΑ.ΣΥ.Κ (Λαρισαϊκός Σύλλογος Καναρινιών) 6-12 Νοεμβρίου 2017 στη Λάρισα και Ε.Π.Α.Μ. (Εκτροφείς Πτηνών Αναψυχής Μακεδονίας) 6-10 Δεκεμβρίου 2017 στους Αμπελόκηπους Θεσσαλονίκης, σε μια προσπάθεια διάχυσης των αποτελεσμάτων του προγράμματος και προβολή της πρωτοπόρας πρωτοβουλίας του Κέντρου Κοινωνικής Στήριξης  Κιλκίς.