Ο φορέας γονιδίων στην εκτροφή καναρινιών
Πολλές φορές γίνονται ερωτήσεις και προσπάθειες από πολλούς να καταλάβουν το γενετικό αποτέλεσμα από τη διασταύρωση δυο καναρινιών. Δηλαδή ποια από αυτά που βλέπουμε στους γονείς θα περάσουν στα παιδιά τους και ποια όχι.
Υπάρχουν μάλιστα φορές που το αποτέλεσμα είναι μακριά από το προσδοκώμενο και πιθανόν παραξενεύει τους εκτροφείς.
Σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης διάβασα μια απορία, «πώς από δυο λευκά καναρίνια πήρε κάποιος τρεις κίτρινους απογόνους χωρίς να υπάρχει κανένα λευκό»? Εξέφρασε μάλιστα και παράπονα πως ο πωλητής τον εξαπάτησε. Είχε όμως δίκιο?
Σε πρόσφατη συζήτηση που συμμετείχα εκφράστηκε η απορία για το πως από λευκό φαιό και καφέ παστέλ ζευγάρι καναρινιών προέκυψαν μόνο καφέ παστέλ απόγονοι και όχι μισά – μισά όπως ενδεχομένως του φαινόταν πιο λογικό.
Για να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε, να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε τι ακριβώς γίνεται θα πρέπει να θυμηθούμε μερικά βασικά της βιολογίας γύρω από τη γενετική. Χωρίς εγώ να είμαι «ειδικός» και χωρίς να επεκταθώ σε λεπτομέρειες για τα χρωμοσώματα, τα κύτταρα, τα ζυγωτά , το DNA κλπ θα προσπαθήσω να καταθέσω την άποψή μου ευελπιστώντας πως θα βοηθήσω.
Ο γονότυπος περιέχει όλες τις γενετικές πληροφορίες που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά των πουλιών μας, χωρίς όμως να είναι σε μας ορατά. Δηλαδή χαρακτηριστικά που τα κουβαλά ο οργανισμός χωρίς όμως να τα δείχνει.
Ο φαινότυπος είναι αυτό που σε μας είναι καθαρά ορατό, αυτό που βλέπουμε για παράδειγμα το καπέλο σε καναρίνια Huppe Allemand.
Η μετάλλαξη χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε μεταβολή που μπορεί να συμβεί στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού.
Όταν εμφανιστεί (φαινότυπο) κάποιο γονίδιο που το είχε μόνο ο ένας γονιός στα παιδιά του τότε λέμε πως το γονίδιο είναι κυρίαρχο και η μετάλλαξη κυρίαρχη. Συνεχίζοντας το πιο πάνω παράδειγμα είναι αρκετό να έχει σκουφί το ένα από τα δύο καναρίνια για να εμφανιστεί και στους απογόνους τους. Δηλαδή κυριαρχεί (επικρατεί) το μεταλλαγμένο αυτό γονίδιο έναντι του άλλου.
Στα παραδείγματα αναφέρεται πάντα με δύο κεφαλαία γράμματα.
Αντίθετα στην υπολειπόμενη μετάλλαξη για να εμφανιστεί το γονιδιακό χαρακτηριστικό στους νέους απογόνους (στο φαινότυπό τους) θα πρέπει να έχουν το γονίδιο και οι δύο γονείς. Στα παραδείγματα αναφέρεται πάντα με δυο πεζά γράμματα Διαφορετικά αν το γονίδιο υπάρχει μόνο στον έναν γονιό (στο χρωμόσωμά του δηλαδή) τότε το πουλί είναι φορέας της μετάλλαξης και φυσικά δεν την εμφανίζει.
Παρόλα αυτά μεταφέρει το γονίδιο και το κληροδοτεί στους απογόνους του, οπότε πολύ πιθανόν να το εμφανίσει κάποιος από αυτούς.
Θα αναφερθούμε λοιπόν στο καναρίνι φορέα που στην ουσία μεταφέρει στο γονότυπό του ένα γονίδιο (πιθανόν αυτό που θέλουμε) … δεν είναι ορατό σε μας… δηλαδή δεν το βλέπουμε στο φαινότυπό του αλλά όμως εμείς γνωρίζουμε πως το φέρει…
Στα παραδείγματα αναφέρεται με ένα κεφαλαίο κι ένα πεζό γράμμα.
Και τελικά ονομάζουμε το καναρίνι αυτό, φορέα του «τάδε» γονιδίου.
Αν για πρώτο παράδειγμα βάλουμε ένα κίτρινο λιποχρωμικό καναρίνι να ζευγαρώσει με ένα λευκό υποτελές – υπολειπόμενο τότε οι απόγονοι που θα προκύψουν θα είναι όλοι κίτρινα καναρίνια φορείς του λευκού υπολειπόμενου.
KK = Κίτρινο λιποχρωμικό
Kk = Λευκό υπολειπόμενο
Kk= Κίτρινο φορέας λευκού υπολειπόμενου.
Αν τώρα ζευγαρώσουμε δύο καναρίνια που το ένα αυτά τα χαρακτηριστικά, δηλαδή κίτρινο αλλά φορέας του λευκού υπολειπόμενου τότε στους απογόνους θα εμφανιστούν εκτός από κίτρινα και λευκά καναρίνια.
Kk= Κίτρινο φορέας λευκού υπολειπόμενου.
kk= Λευκό υπολειπόμενο
Δηλαδή στο πρώτο ζευγάρωμα δημιουργήσαμε καναρίνια φορείς… και στο δεύτερο από τους φορείς καταφέραμε να πάρουμε τα αρχικά πουλιά.
Αν ως δεύτερο παράδειγμα ζευγαρώσουμε ένα καφέ νορμάλ με ένα φαιό καναρίνι τότε οι απόγονοι θα είναι όλοι καφέ νορμάλ αλλά όλοι φορείς του φαιό.
PP= Νορμάλ (καφέ)
Pphpph= Φαιό
Ppph= Νορμάλ φορέας φαιό
Αν τώρα χρησιμοποιήσουμε ως ζευγάρι ένα καφέ νορμάλ φορέα του φαιό και ένα φαιό καναρίνι τότε ως αποτέλεσμα θα έχουμε 50% φαιό πουλιά και 50% καφέ νορμάλ φορείς του φαιό..
Αξιοσημείωτο όμως είναι το ζευγάρωμα δύο φορέων μια μετάλλαξης από το οποίο θα προκύψει η ίδια η μετάλλαξη σε ποσοστό 25%.
Θα αναρωτηθεί κάποιος... "γιατί να δημιουργήσω ένα καναρίνι φορέα χάνοντας εκτροφικά μια χρονιά και να μην ζευγαρώσω απ’ ευθείας δυο πουλιά του είδους τους".
Η απάντηση είναι σχετικά απλή αλλά συνάμα και δύσκολη, ειδικά όταν το είδος των καναρινιών ανήκει στις υπολειπόμενες μεταλλάξεις.
Οι διάφορες ράτσες καναρινιών, μιλάμε για περισσότερες από 600, έχουν προκύψει μέσα από πολύχρονες, επιλεκτικές και ως επί το πλείστον αιμομικτικές διασταυρώσεις.
Δηλαδή ο εκτροφέας ζευγάρωνε ένα το πουλί που είχε τα απαραίτητα για τη ράτσα χαρακτηριστικά με κάποιο αντίστοιχο για αρκετά χρόνια, χωρίς να μπαίνει "νέο αίμα" μέσα στην εκτροφή. Με τον τρόπο όμως αυτό χαλάσαμε την ισορροπία της φύσης που ήθελε το πιο δυνατό και ακμαίο αρσενικό να ζευγαρώνει και διαιωνίζει τα γονίδιά του.
Αυτό σαφώς και δε συμβαίνει στις περιπτώσεις που εξετάζουμε. Δυστυχώς όμως έτσι έχουμε ως αποτέλεσμα, προβληματικά πουλιά με ασθενικούς ή στην καλύτερη ευαίσθητους οργανισμούς, που αδυνατούν να ανταποκριθούν σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και στα βασικά.
Επιπρόσθετα, με τις συνεχείς διασταυρώσεις χάνονται σταδιακά και κάποια από τα αρχικά χαρακτηριστικά της ράτσας, όπως οι γραμμές στον αχάτη, η ένταση του χρώματος στο φτέρωμα, σε κάποιες περιπτώσεις το σχήμα και το μέγεθος κλπ.
Ευθύνη του εκτροφέα είναι να βρει τις ελλείψεις των πουλιών και να βρει ή να δημιουργήσει τα κατάλληλα εκτροφικά "εργαλεία", τους φορείς δηλαδή, που θα βελτιώσουν πρωταρχικά την υγεία των πτηνών και στη συνέχεια την εικόνα και συνεπώς και τη "βαθμολογία" των πουλιών που εκτρέφει.